Leven in leisure

In het eerste hoofdstuk van mijn boek Aan de Europese natie stel ik 'spel' gelijk aan wat de Engelsen 'leisure' noemen. In de resterende hoofdstukken schets ik de Europese geschiedenis langs de lijnen van nut en leisure. Naar het heden toe komt in mijn verhaal ook de geschiedenis van de VS in beeld, voor het nodige contrast met de Europese historie. Op het einde van het boek schets ik (p. 174-175 & 183-184) ten slotte het volgende toekomstperspectief:

Rond het midden van de 19e eeuw begon de industrie overal in het Westen goed op stoom begon te komen. De Engelse denker John Stuart Mill (1806-1873) meende dat een ongekende maatschappelijke omwenteling in het verschiet lag. Eeuwenlang had de samenleving economisch gezien een 'stabiele status' gekend, waarin bevoorrechte aristocraten het goede leven smaakten op kosten van een tot geploeter veroordeelde massa. Anno 1850 groeide de economie ongeremd. Aan het einde van de periode van onstuimige groei zag Mill een nieuwe, totnogtoe ongekende 'stabiele status' liggen: een 'status' waarin vrijwel iedereen het goede leven zou genieten. Het moderne apparaat van productie en distributie groeide na 1850 rap door; zodanig snel zelfs, dat de realisatie van Mill's visioen sneller dichterbij kwam dan hij allicht voor mogelijk had gehouden. In 1930 kon de Britse econoom John Maynard Keynes (1883-1946) 'de economische mogelijkheden voor zijn kleinkinderen' reeds in de zin van Mill overdenken, als volgt:

"Binnen afzienbare tijd - nog tijdens ons leven - zouden we wel eens in staat kunnen zijn om al het benodige werk in de land- en mijnbouw en in de maakindustrie te verrichten met een kwart van de menskracht waaraan we nu gewend zijn. Laten we maar eens aannemen dat wij over honderd jaar in economische zin allemaal gemiddeld achtmaal beter af zullen zijn dan vandaag de dag. Voor het eerst in zijn geschiedenis zal de mens dan worden geconfronteerd met zijn echte, zijn permanente probleem: hoe zijn bevrijding van economische dwang te gebruiken, hoe leisure aan te wenden voor een wijs, aangenaam en goed leven."

Keynes zag een wereld van onbekommerd leisure genietende mensen voor zich. Onder verwijzing naar mijn eerste hoofdstuk zet ik 'leisure' om naar 'spel'. Samen met Keynes droom ik dan van spelende mensen die onbekommerd en vrij met elkaar verkeren. In het licht van mijn tweede hoofdstuk droom ik aanvullend, dat deze mensen tevens zullen zijn vervuld van de wens om in de sfeer van het nut voor werkelijk iedere naaste zorg te dragen.

Speciaal binnen ons welvarende Europa is het perspectief onontkoombaar, voor werkelijk iedereen, van een leven dat overwegend in leisure wordt doorgebracht, slechts onderbroken door verwaarloosbaar weinig uren [arbeid]. Terdege realiseer ik me dat dit een perspectief is dat velen moet beangstigen, omdat in onze bestaande politieke economie loon en vermogen nog altijd op grond van volstrekt verouderde, overwegend uit heerschappelijke tijden stammende criteria worden verdeeld. In een duister, maar helaas niet ondenkbaar toekomstscenario zouden we er niet in slagen om van deze verouderde criteria af te stappen. In dat geval zou de verloren gewaande hel van de antieke tijd kunnen terugkeren, met aan de ene kant enkele excessief rijke lieden en aan de andere kant een massa verpauperde knechten. De Verenigde Staten lijken reeds deze kant op te glijden. Persoonlijk heb ik er alle vertrouwen in dat we in Europa met vereende krachten zullen weten te verhinderen dat dit zwarte scenario bij ons werkelijkheid wordt.

Aan de Europese Natie lezen?

Als paperback is het boek te bestellen bij Nederlandse boekwinkels als Voorhoeve Hilversum en bij bol.com.

Als e-book is het werk verkrijgbaar bij boekwinkels als Voorhoeve Hilversum en bij bol.com.

Joost van der Net, Aan de Europese Natie verscheen in 2017 bij uitgeverij Klement.

ISBN paperback: 9789086872015
ISBN e-book: 9789086872480